Vitamine B6 is een wateroplosbare vitamine die van nature voorkomt in veel voedingsmiddelen, toegevoegd wordt aan andere, en verkrijgbaar is als voedingssupplement.

Het is de algemene naam voor zes verbindingen (vitamines) met vitamine B6 activiteit: pyridoxine, een alcohol; pyridoxal, een aldehyde; en pyridoxamine, dat een aminogroep bevat; en hun respectievelijke 5′-fosfaat esters. Pyridoxaal 5′-fosfaat (PLP) en pyridoxamine 5′-fosfaat (PMP) zijn de actieve co-enzymvormen van vitamine B6. Een aanzienlijk deel van de natuurlijk voorkomende pyridoxine in fruit, groenten en granen komt voor in geglycosyleerde vormen met een verminderde biologische beschikbaarheid.

Vitamine B6 in co-enzymvorm

Vitamine B6 in co-enzymvorm vervult een grote verscheidenheid aan functies in het lichaam en is uiterst veelzijdig, met betrokkenheid bij meer dan 100 enzymreacties, meestal betrokken bij het eiwitmetabolisme. Zowel PLP als PMP zijn betrokken bij het aminozuurmetabolisme, en PLP is ook betrokken bij het metabolisme van koolstofeenheden, koolhydraten en lipiden.

Waar speelt vitamine B6 nog meer een rol?

Vitamine B6 speelt ook een rol bij de cognitieve ontwikkeling door de biosynthese van neurotransmitters en bij het handhaven van normale niveaus van homocysteïne, een aminozuur in het bloed. Vitamine B6 is betrokken bij gluconeogenese en glycogenolyse, de immuunfunctie (het bevordert bijvoorbeeld de productie van lymfocyten en interleukine-2), en de vorming van hemoglobine.

Het menselijk lichaam neemt vitamine B6 op in het jejunum. Gefosforyleerde vormen van de vitamine worden gedefosforyleerd, en de pool van vrije vitamine B6 wordt opgenomen door passieve diffusie.

Vitamine B6 concentraties

Vitamine B6 concentraties kunnen direct gemeten worden door het bepalen van concentraties van PLP, andere vitamines of totale vitamine B6 in plasma, erytrocyten of urine. Vitamine B6 concentraties kunnen ook indirect gemeten worden door erytrocyten aminotransferase verzadiging door PLP of tryptofaan metabolieten te bepalen. Plasma PLP is de meest gebruikelijke maat voor de vitamine B6-status.

Vitamine B6 tekort

Een geïsoleerd vitamine B6-tekort is ongebruikelijk; een ontoereikende vitamine B6-status gaat meestal gepaard met lage concentraties van andere B-complexvitaminen, zoals vitamine B12 en foliumzuur. Vitamine B6 deficiëntie veroorzaakt biochemische veranderingen die duidelijker worden naarmate de deficiëntie vordert. Uiteraard zijn vitamine B6 supplementen het overwegen waard.

Vitamine B6 tekort wordt in verband gebracht met microcytaire anemie, elektro-encefalografische afwijkingen, dermatitis met cheilosis (schilfering op de lippen en barstjes in de mondhoeken) en glossitis (gezwollen tong), depressie en verwarring, en een verzwakte immuunfunctie. Personen met borderline vitamine B6 concentraties of een mild tekort kunnen maanden of zelfs jaren geen gebreksverschijnselen of -symptomen hebben. Bij zuigelingen veroorzaakt een tekort aan vitamine B6 prikkelbaarheid, een abnormaal scherp gehoor en krampachtige toevallen.

Ziekte van Crohn vs. B6

Nierziekten in het eindstadium, chronische nierinsufficiëntie en andere nierziekten kunnen vitamine B6-tekort veroorzaken. Daarnaast kan vitamine B6-tekort het gevolg zijn van malabsorptie-syndromen, zoals coeliakie, de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa. Bepaalde genetische ziekten, zoals homocystinurie, kunnen ook een tekort aan vitamine B6 veroorzaken. Sommige medicijnen, zoals anti-epileptica, kunnen na verloop van tijd tot een tekort leiden.